Door André Moerman, SchuldInfo.nl, 25 juni 2023: Opvolgend bewindvoerder ook intakekosten aldus Hoge Raad
Wanneer een bewindvoerder stopt met z’n werkzaamheden, bijvoorbeeld vanwege pensionering of arbeidsongeschiktheid, dan zal een nieuwe bewindvoerder aangesteld moeten worden. Mag deze nieuwe bewindvoerder intakekosten in rekening brengen? Rechters oordelen verschillend hierover. Het varieert van niet, want de onder bewind gestelde kan hier immers niets aan doen, tot aan de helft van de kosten en de volledige kosten. De Hoge Raad komt nu tot een beslissend oordeel: de opvolgend bewindvoerder mag de intakekosten volledig in rekening brengen (het proces wat hieraan ten grondslag lag, is gestart door een lid van Horus en mede bekostigd door Horus, red.).
Beloning van bewindvoerder
De beloning van bewindvoerders is geregeld in de Regeling beloning curatoren, bewindvoerders en mentoren. De Regeling beloning maakt een onderscheid tussen enerzijds de beloning voor ‘gewone’ bewindvoerders (en curatoren/mentoren) en anderzijds die voor professionele bewindvoerders. Naast de maandelijkse beloning kunnen de professionele bewindvoerders in aanmerking komen voor een aanvullende beloning. Bij de overname van een bewind gaat het om de beloning voor de volgende werkzaamheden:
- de aanvangswerkzaamheden € 586, of € 439 indien de bewindvoerder voorafgaand aan het bewind budgetbeheer heeft gevoerd;
- het opmaken van een eindrekening en verantwoording € 220.
Deze kosten worden met 21% btw verhoogd indien de bewindvoerder btw-plichtig is.
De kosten komen voor rekening van de onder bewind gestelde. Bij onvoldoende inkomen en vermogen bestaat hiervoor aanspraak op bijzondere bijstand.
Jurisprudentie verschillend
In het merendeel van de uitspraken komt naar voren dat de opvolgend bewindvoerder aanspraak maakt op de vergoeding voor de aanvangswerkzaamheden. Een aantal kantonrechters oordelen anders. Zij vinden dat de kosten niet op de onder bewind gestelde of de gemeente via bijzondere bijstand mogen worden verhaald. Argumenten die hiervoor worden aangevoerd zijn:
- Ontslag is niet de keuze van de onder bewind gestelde geweest.
- Het behoort tot de bedrijfskosten, het ondernemingsrisico.
- Economische waarde overname bewind overstijgt kosten aanvangswerkzaamheden.
- Er zijn minder werkzaamheden bij aanvang overnemen van een goed lopend bewind.
- Het is niet billijk als de beloning ten laste van het vermogen van de rechthebbende of de gemeente komt.
- De ontslagen en de opvolgende bewindvoerder kunnen zelf afspraken maken over de beloning.
Het hof Den Haag en hof Den Bosch oordelen dat de opvolgend bewindvoerder de kosten voor aanvangswerkzaamheden wel in rekening mogen brengen.
Het hof Arnhem-Leeuwarden komt tot een ander oordeel. Volgens het hof zal bij het voortzetten van een (goed) lopend bewind het verzamelen en kennisnemen van stukken minder tijd kosten dan bij de instelling van een bewind, nu dit door de voormalig bewindvoerder eenvoudig kan worden overgedragen. Het hof oordeelt dat de bewindvoerder slechts aanspraak kan maken op de helft van de vergoeding voor de aanvangswerkzaamheden.
Oordeel Hoge Raad
Tegen de beschikking van Hof Arnhem-Leeuwarden is cassatie ingesteld. De Hoge Raad oordeelt als volgt:
“Uit de toelichting op de Regeling beloning blijkt (a) dat de regeling als bindend instrument is ingevoerd om de rechtsverscheidenheid terug te dringen die tot dan toe gold; (b) dat uitgangspunt van de regeling is dat de bewindvoerder adequaat wordt beloond voor de uitoefening van zijn taken; (c) dat aan de regeling een forfaitair systeem ten grondslag ligt, waarbij de beloning geldt als een gemiddelde, met als doel de administratieve afhandeling te vereenvoudigen en de regeldruk voor bewindvoerders en de rechterlijke macht te verminderen.
Hieruit volgt dat ook een opvolgende bewindvoerder recht heeft op een adequate beloning voor aanvangswerkzaamheden die hij moet verrichten. Ook volgt hieruit dat bij de toekenning van die beloning en de bepaling van de hoogte daarvan rechtsverscheidenheid moet worden voorkomen, en dat is gekozen voor een forfaitair systeem omdat dit eenvoudig is te hanteren en leidt tot een gemiddeld genomen adequate beloning. Met deze uitgangspunten strookt, mede gezien de omstandigheid dat de wetgever geen onderscheid heeft gemaakt tussen aanvangswerkzaamheden die een bewindvoerder aan het begin van een bewind moet verrichten en aanvangswerkzaamheden die een opvolgende bewindvoerder tijdens dat bewind moet verrichten, dat ook de eerste werkzaamheden van een opvolgende bewindvoerder vallen onder de reikwijdte van het begrip ‘aanvangswerkzaamheden’ in art. 3 lid 5, onder a, Regeling beloning. Dit geldt ongeacht de reden van de opvolging van de voormalige bewindvoerder en ongeacht wie het ontslag heeft verzocht.”
De Hoge Raad voegt hieraan toe dat ook de voormalige bewindvoerder, waarin wegens pensionering om ontslag is verzocht, aanspraak kan maken op de beloning voor het opmaken van een eindrekening en verantwoording.
Naschrift
De uitkomst is vanuit het perspectief van de onder bewind gestelde best wel onrechtvaardig. In het geval van ontslag vanwege ziekte of pensionering staat hij hier volledig buiten, kan er niets aan doen, maar krijgt wel de rekening gepresenteerd. Waarom wordt dit niet meegenomen in de prijs die betaald wordt voor overname? Bovendien is ook wel voorstelbaar dat de werkzaamheden voor een opvolgend bewindvoerder bij een (goed) lopend bewind minder omvat dan bij de start van een bewind.
Maar de Hoge Raad is duidelijk. De Regeling beloning biedt geen ruimte om hier anders naar te kijken. Dit kan alleen wanneer in de Regeling een aparte beloning voor een opvolgend bewindvoerder wordt opgenomen.
Mocht sprake zijn van een opvolgend bewind omdat de vorige bewindvoerder vanwege disfunctioneren is ontslagen, dan zal de opvolgend bewindvoerder de vorige bewindvoerder voor de extra kosten aansprakelijk moeten stellen.
